साने गुरुजींनी चांगल्या पुस्तकाची व्याख्या पुढीलप्रमाणे केली आहे .
“पुस्तक म्हणजे ज्यातून स्वत:ला साठवावे आठवावे अशी केलेली आहे.”
ही व्याख्या त्यांच्या लेखनातून आपल्याला समजते .साने गुरुजींनी श्यामची आई हे पुस्तक लिहून त्यांच्या आईला जगप्रसिद्ध केले. प्र.के.अत्रे म्हणाले होते की,श्यामची आई हे पुस्तक मातृपेमाचे महत्वाचे स्त्रोत आहे.आजही श्यामची आई या पुस्तकातील आईच्या संस्कारांची , विचारांची गरज समाजाला वाटत आहे.श्यामच्या आईने श्यामवर बालपणी अनेक संस्कार केले.हे संस्कार दैनंदिन जीवनात चालता-बोलता येणाऱ्या प्रसंगातून केलेले आहेत.साने गुरुजींनी त्याचा स्वीकार करून आपल्या जीवनात आचरणात आणले.
रोहन उत्तम ठोके (MVP Samaj’s Adv Vitthalrao Ganpatrao Hande College of Education Nashik)

देवालाही मागून न मिळणारे दान म्हणजे आई. बालपणातील विश्व म्हणजे आई, यातीलच निस्वार्थ व निर्मळ भावनेने प्रेम करणारी व तितक्याच कठोरपणे शिस्त लावणाऱ्या आईची हृदयस्पर्शी कथा म्हणजे साने गुरुजींनी साकारलेली श्यामची आई हे पुस्तक.
थोर क्रांतिकारक पांडुरंग सदाशिव साने उर्फ साने गुरुजी लिखित श्यामची आई हि कादंबरी त्यांनी नाशिक येथील कारागृहात असताना अवघ्या पाच दिवस लिहून काढली त्यातील प्रत्येक सत्र वाचताना साने गुरुजींच्या अफाट शब्द सामर्थ्याचे वाचकांना व श्रोत्यांना खिळवून ठेवण्याच्या अगण्य लेखन शैलीचे दर्शन घडते.
हे पुस्तक वाचताना कोकणातील सुसंस्कृत व साध्या कुटुंबाचे व तेथील रम्य संस्कृतीचे वर्णन डोळ्या समोर उभे राहते.
श्यामची आई हे साने गुरुजींची पुस्तक सुंदर आणि सरल असून त्यात साने गुरुजींनी हृदयातील सारा जिव्हाळा ओतलेला आहे. मातेबद्दल असणारे प्रेम भक्ती, आदर व कृतज्ञता अशा अपार भावना साने गुरुजींनी या पुस्तकात मांडलेल्या आहेत.
साने गुरुजींनी चांगल्या पुस्तकाची व्याख्या पुस्तक म्हणजे त्यातून स्वतःला आठवावे आणि वाटावेही अशी वाख्या केली आहे. ती व्याख्या त्यांच्या लेखनातून आपल्याला समजते. श्यामची आई हे पुस्तक लिहून त्यांच्या आईला मातृप्रेमाचे महन्मंगल स्तोत्र वाहिलेले आहे.
आई बद्दल जगात वेगवेगळ्या प्रकारचे साहित्य निर्माण झाले आहे. पण अजूनही ज्या पुस्तकामध्ये घरोघरी वाचन व्हावे असे वाटते. हे पुस्तक वाचताना साने गुरुजींच्या प्रेमाने चिंब होवून आजही सर्वच्या हृदयात मायेचा ओलावा निर्माण होतो.
Sahare Haridas Raghunath (M.V.P. Samaj Adv. Vitthalrao Ganpatrao Hande College of Education, Nashik.)

पुस्तक समीक्षा शीर्षक: श्यामची आई

साने गुरुजींचं श्यामची आई हे एक गहहरं, हनिःस्वार्ष प्रेम आणि जीवनाच्या खरी मूलयांची गोड गोष्ट सांगिारं पुस्तक आहे. साध्या शब्ांत तयांचं लेखन अतयंत हृ्यस्पशी आहे, ज्यात आईच्या अनमोल प्रेमाचा आणि तयागाचा गोड गोष्टींचा अनुभव ममळतो. श्यामची आई फक्त एक कुटुंबाची गोष्ट नाही, तर आईच्या साक्षीने जीवनाच्या खऱ्या अर्ाषची आणि प्रेमाच्या अनंत सागराची कथा आहे.
साने गुरुजींच्या लेखनशैलीतील गोडी, साधेपिा आणि गहहराई हे पुस्तकाचे मूलभूत वैशशष्ट्य आहे. तयांचा प्रतयेक शब् वाचकाच्या मनाला छेडतो आणि आईच्या प्रेमाची एक नवी जागृती करतो. श्यामच्या जीवनातील संघर्ष, तयाच्या आईच्या कष्टांच्या गोड गोष्टी आणि तयागाच्या कर्ा हे पुस्तक एका गहहयाष शाळेतले धडे ्ेतात, जजर्े जीवनाच्या खऱ्या अर्ाषची शशकवि ममळते.
कर्ेचा सारांश:
श्यामची आई म्हणजे आईच्या ननस्वाथी प्रेमाची एक प्रतीक आहे. श्याम एक साधा मुलगा आहे, पण त्याच्या जीवनावर आईच्या प्रेमाचं, नतच्या कष्ांचं आणण त्यागाचं अत्यंत प्रभावी ठसा आहे. आईच्या कष्ांची आणण प्रेमाची अनोखी गोष् जरी साध्या शब्ांत सांगगतली असली, तरी नतचं वजन असं आहे की ती वाचताना वाचकाच्या हृ्यात एक गोड आणण साक्षात्कार होतो. श्यामला केवळ शालेय शशक्षणच नाही शमळालं, तर त्यांना जीवनाच्या प्रत्येक वळणावर त्यांच्या आईच्या प्रेमाने आणण कष्ांनी साकारलेल्या मागग्शगनाचा ठसा लागला.
आईचे प्रेम केवळ शारीररक ्ेणगी नाही, तर ती श्यामच्या आयुषयाची प्रत्यक्ष शशल्पकार आहे. नतच्या त्या अथक कष्ांच्या मागे एक सोयीचं जीवन नाही, तर मुलाला त्याच्या ध्येयांचा मागग ्ाखवणारा एक अपरंपार प्रेमाचा ठाव आहे. नतच्या अशा त्यागाच्या कथेने श्यामच्या जीवनातील प्रत्येक वळण ब्ललं, आणण त्याला तो साकारक, आ्शग व्यक्ततमत्त्व बनवला.
पात्ांची भूशमका:श्याम आणण त्याची आई ह्या पात्ांचे नातं केवळ सामान्य नाही. ते एक द्व्य नातं आहे. श्यामचं जीवन म्हणजे आईच्या प्रेमाचं आणण त्यागाचं गचत्ण आहे. त्याचं व्यक्ततमत्त्व आणण त्याच्या आईचं त्याग हे पुस्तकातील मुख्य गोडी आहेत. आईने त त्यांना जीवनाच्या जडणघडणीला सहन करत, त्यांच्या प्रत्येक छोट्या मोठ्या गोष्ीला प्रेमाने आकार द्ला. आईचे त्याग, नतचे कष् आणण श्यामसाठी नतच्या आस्थेची गोष् या सवग गोष्ी वाचताना वाचकाच्या हृ्यात एक वा्ळ उठतं.
तयांच्या आईच्या कष्ांची गोष् एका मातेसाठी सवगस्वी आहे. प्रत्येक वळणावर ती श्यामसाठी बशल्ान करत आहे. नतने त्यांच्यावर अनमोल धडा ठेवला – “आईचं प्रेम कधीही कमी होत नाही, उल् प्रत्येक द्वशी ते वाढत जातं.” श्यामच्या मनात असलेलं प्रेम आणण कृतज्ञता हे चांगल्या व्यक्ततमत्त्वाच्या ननमागणाचे प्रतीक ठरते.
लेखनशैली:
साने गुरुजींचं लेखन अनतशय साधं, तरीही गदहरं आहे. त्यात इतकी गोडी आहे की वाचकाला ते लगेच आपल्या हृ्यात ठरवता येतं. एक साधं वाचन तुमच्या आत खोलवर जातं आणण ते तुमच्या मनाला हलवून्ाकतं. श्यामची आईचे प्रत्येक शब् वाचकाच्या हृ्याला समजून समजून वळण घेतात. त्या प्रत्येक गोष्ीत असलेला प्रेमाचा स्पशग, त्यागाचा महत्त्व आणण कु्ुंबीय नात्याचा गोड ठसा, हे त्या पुस्तकाच्या प्रत्येक वाचनात लक्षात येतं.
साने गुरुजींची लेखनशैली इतकी गोड आणण प्रभावी आहे की ती वाचताना प्रत्येक वळणावर एक नवा अनुभव शमळतो. त्यांची साधी वाचनशैली केवळ शब्ांवर आधारलेली नसून ती जीवनाच्या गोड गोष्ींचं साक्षात्कार करते. श्यामच्या आईच्या प्रेमाच्या आणण कष्ांच्या गोष्ी अग्ी साध्या शब्ांत, पण अत्यंत प्रभावीपणे व्यतत केल्या आहेत.
मुख्य सं्ेश आणण थीम:श्यामची आई चा मुख्य सं्ेश म्हणजे “ननस्वाथग प्रेम” आणण “त्याग”. हे पुस्तक आपल्याला शशकवते की जीवनातील कोणत्याही अडचणीला मात करणं, ही आईच्या प्रेमाची आणण त्यागाची कृती आहे. कु्ुंबातील प्रेम हे सवगश्रेषठ असताना, त्याग आणण प्रेमाच्या समीकरणानेच आयुषय आणखी सुं्र बनवता येते. श्यामच्या जीवनाचा प्रत्येक ्प्पा त्याच्या आईच्या कष्ांचा, प्रेमाचा आणण त्यागाचा पररपूणग ठरलेला आहे.आईच्या ननस्वाथग प्रेमाचा आणण नतच्या समपगणाचा गोड सं्ेश पुस्तकाच्या प्रत्येक पानावर द्सून येतो. ती मुलांसाठी सवगस्वी समर्पिंत असते आणि हतच्या तया कष्टात फुललेलं प्रेम वाचकाच्या मनाला डोळ्यात पािी आिण्यास भाग पाडते.
सारांश:
श्यामची आई हे पुस्तक केवळ एक साधं कुटुंबीय वाचन नाही. ते जीवनाच्या हनस्वार्ष प्रेम, तयाग, संघर्ष आणि कष्टाची गोड गोष्ट सांगिारं एक अद्भुत काव्य आहे. श्यामच्या आईच्या प्रेमामुळेच तयाच्या जीवनात जडिघडि झाली. हतच्या कष्टांची आणि तयागाची गोष्ट वाचताना वाचकाच्या मनात एक गोड प्रेरिा हनमाषि होते.
शामच्या आईचे प्रेम आणि तयाग हे प्रतयेक नातयाचे आ्शष आहेत. तया प्रेमामुळे श्यामला तयाच्या जीवनाचे खरे अर्ष ममळाले, आणि तयाच्या भहवष्याला एक सुं्र द्शा ममळाली