स्टीफन आर. कोवी लिखित “The 7 Habits of Highly Effective People” हे पुस्तक वैयक्तिक आणि व्यावसायिक विकासासाठी एक महत्त्वपूर्ण मार्गदर्शक ठरते. या पुस्तकाने संपूर्ण जगभरात कोट्यवधी वाचकांना त्यांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवण्यासाठी प्रेरित केले आहे. लेखकाने सात सवयींच्या माध्यमातून प्रभावी आणि यशस्वी होण्यासाठी आवश्यक असलेल्या तत्त्वज्ञानाचे सविस्तर आणि सखोल विवेचन केले आहे.
हे पुस्तक मुख्यतः मानवी वागणूक, दृष्टिकोन, मूल्ये, सवयी आणि आत्मविकास यांवर आधारित आहे. यातील प्रत्येक सवय वाचकाच्या वैयक्तिक, सामाजिक आणि व्यावसायिक आयुष्यात सकारात्मक बदल घडवण्यास मदत करते.
🔰स्टीफन आर.कोवी यांनी या सवयींना तीन टप्प्यांमध्ये विभागले आहे:
1. स्वतंत्रता (Independence) – स्वतःवर नियंत्रण मिळवण्याच्या सवयी.
2. परस्परावलंबित्व (Interdependence) – इतरांसोबत प्रभावी सहकार्य करण्याच्या सवयी.
3. सतत सुधारणा (Continuous Improvement) – व्यक्तिगत आणि व्यावसायिक विकासासाठी आवश्यक असलेल्या सवयी.
📕पुस्तकातील महत्वाची प्रकरणे…✍️
1. Be Proactive (प्रोॲक्टिव्ह व्हा) -सक्रिय व्हा..
प्रोॲक्टिव्ह असणे म्हणजे परिस्थितीवर स्वतःचे नियंत्रण ठेवणे आणि जबाबदारीने निर्णय घेणे. कोवी म्हणतात की, आपले वर्तन आपल्या मनःस्थितीवर अवलंबून असते, परिस्थितीवर नव्हे. आपल्याला आपल्या कृतींसाठी स्वतः जबाबदार रहावे लागते.
Circle of Influence आणि Circle of Concern या संकल्पनांद्वारे लेखक सांगतात की, आपण ज्या गोष्टींवर नियंत्रण ठेवू शकतो, त्यावर लक्ष केंद्रित करावे.
प्रतिक्रियात्मक (Reactive) लोक परिस्थितीवर अवलंबून असतात, तर प्रोॲक्टिव्ह लोक परिस्थिती घडवतात.
2. Begin with the End in Mind -शेवटाचा विचार करून सुरुवात करा :
लेखक म्हणतात की, आपल्या जीवनाचे ध्येय ठरवणे आवश्यक आहे. आपल्याला कुठे जायचे आहे हे माहीत नसेल, तर कोणत्याही दिशेने जाणे व्यर्थ आहे.
Personal Mission Statement तयार करून आपले मूल्य आणि ध्येय ठरवा.
प्रत्येक कृती करताना अंतिम उद्दिष्ट लक्षात ठेवा.
हे आत्मविश्वास आणि स्पष्टता निर्माण करते.
3. Put First Things First -प्राधान्यक्रम ठरवा आणि ते पूर्ण करा :
महत्त्वाच्या गोष्टींना प्राधान्य देणे ही सवय यशस्वी लोकांची ओळख आहे. लेखकाने Time Management Matrix द्वारे कार्यांचे चार प्रकारांत वर्गीकरण केले आहे:
वेळेचा चरण Quadrant I: महत्त्वाचे आणि तातडीचे (Crisis, Deadlines)
वेळेचा चरण Quadrant II: महत्त्वाचे पण तातडीचे नाही (Planning, Relationship Building)
वेळेचा चरण Quadrant III: तातडीचे पण महत्त्वाचे नाही (Interruptions, Some Emails)
वेळेचा चरण Quadrant IV: न तातडीचे न महत्त्वाचे (Time-wasting activities)
लेखक Quadrant II वर लक्ष केंद्रित करण्याचा सल्ला देतात कारण हे दीर्घकालीन यशासाठी अत्यंत आवश्यक आहे.
4. Think Win-Win -दोघांचाही विजय साधा:
यशस्वी सहकार्याची गुरुकिल्ली म्हणजे Win-Win दृष्टिकोन.
प्रत्येक नातेसंबंध किंवा व्यवहारात दोन्ही पक्षांचा फायदा होईल असा दृष्टिकोन ठेवावा.
Win-Lose किंवा Lose-Win ही मानसिकता टाळावी.
परस्पर विश्वास आणि आदर या तत्त्वांवर नाती आधारित असावी.
5. Seek First to Understand, Then to Be Understood -आधी समजून घ्या, मग समजावून सांगा :
अनेकवेळा आपण समजावून सांगण्यावर भर देतो, परंतु समजून घेण्याकडे दुर्लक्ष करतो.
प्रभावी संवादासाठी आधी समोरच्याचे विचार, भावना समजून घेणे आवश्यक आहे.
Emphatic Listening म्हणजे सहानुभूतीपूर्वक ऐकणे.
हे परस्पर विश्वास वाढवते आणि संघर्ष कमी करते.
6. Synergize -समन्वय साधा:
Synergy म्हणजे सहकार्याने अधिक चांगले परिणाम साधणे.
वैविध्य स्वीकारा आणि इतरांचे दृष्टिकोन समजून घ्या.
संघभावना आणि एकत्रित विचारसरणीमुळे नवकल्पना उदयास येतात.
‘एकसंघ कार्य’ हे वैयक्तिक यशापेक्षा अधिक प्रभावी ठरते.
7. Sharpen the Saw – सतत स्वतःला विकसित करा:
लेखक म्हणतात की, सतत स्वतःची वाढ आणि विकास करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
शारीरिक, मानसिक, सामाजिक आणि आध्यात्मिक या चार क्षेत्रांत सतत प्रगती साधावी.
व्यायाम, ध्यान, वाचन, आणि चांगले नाते संबंध हे सर्व Sharpen the Saw मध्ये येते.
ही सवय दीर्घकालीन यश टिकवून ठेवते.
🔰 “The 7 Habits of Highly Effective People” ह्या पुस्तकाची वैशिष्ट्ये:
1. व्यावहारिक दृष्टिकोन: हे पुस्तक तात्विक नाही, तर व्यावहारिक मार्गदर्शन देते.
2. सतत सुधारणा: वैयक्तिक आणि व्यावसायिक आयुष्यात सुधारणा घडवण्यासाठी ठोस उपाय.
3. सर्वांगीण विकास: फक्त यशस्वी होण्यासाठी नाही, तर संतुलित जीवन जगण्यासाठी मार्गदर्शन.
4. सोप्या उदाहरणांद्वारे समजावलेले: विविध उदाहरणे, गोष्टी आणि व्यावहारिक पद्धतीने लेखकाने विचार मांडले आहेत.
🔰सकारात्मक बाबी:
-व्यक्तिमत्वाचा सर्वांगीण विकास.
-यशाच्या मूलभूत तत्त्वांचे सखोल विश्लेषण.
-व्यक्तिगत आणि व्यावसायिक यश साधण्यासाठी व्यावहारिक मार्गदर्शन.
🔰काही मर्यादा :
-काही संकल्पना जुन्या वाटू शकतात.
-अंमलबजावणीसाठी मोठा संयम आणि सातत्य आवश्यक आहे.
परंतु ….
“The 7 Habits of Highly Effective People” हे पुस्तक वैयक्तिक आणि व्यावसायिक जीवनात यशस्वी होण्यासाठी अत्यंत प्रभावी आहे. हे पुस्तक फक्त यशस्वी होण्याची शिकवण देत नाही, तर चांगला माणूस आणि नेता कसा व्हावा हे शिकवते. प्रत्येक सवय वाचकाला जीवनात सकारात्मक बदल घडवण्यासाठी प्रेरित करते.
ही सात सवयी आत्मसात केल्यास एखाद्याचा जीवनप्रवास अधिक प्रभावी, संतुलित आणि यशस्वी होऊ शकतो. त्यामुळे हे पुस्तक प्रत्येकाने वाचावे आणि त्यातील तत्त्वज्ञान आपल्या जीवनात अमलात आणावे.
Show Less
