“मोहन ते महात्मा” हे महात्मा गांधी यांच्या जीवनप्रवासावर आधारित एक प्रेरणादायी पुस्तक आहे. या पुस्तकाचे संकलन गांधी रिसर्च फाउंडेशनच्या रिसर्च टीमने केले असून, त्यात गांधीजींच्या बालपणापासून ते महात्मा गांधी होईपर्यंतच्या प्रवासाचे सविस्तर वर्णन आहे. गांधीजींच्या विचारधारा, त्यांच्या सत्य आणि अहिंसा या मूलभूत तत्त्वांवर आधारित कार्यपद्धती, तसेच त्यांच्या जीवनातील महत्त्वाच्या घटनांचा या पुस्तकात सखोल अभ्यास करण्यात आला आहे.
गांधीजींना ‘मोहन’ या साध्या व्यक्तीमत्वापासून ‘महात्मा’ या जागतिक स्तरावर ओळख मिळवणाऱ्या नेत्यापर्यंत पोहोचवणारे महत्त्वाचे तत्त्व म्हणजे सत्याग्रह. सत्याग्रह हा त्यांच्या जीवनाचा गाभा होता आणि त्यांनी या तत्त्वाचा वापर करून भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याला एक वेगळी दिशा दिली. या पुस्तकात त्यांच्या संघर्षमय वाटचालीची कहाणी प्रभावीपणे मांडण्यात आली आहे. त्यांनी अपमान आणि क्रोध यांना वैयक्तिक भावनांमध्ये अडकवण्याऐवजी, त्यांचा उपयोग सामाजिक सुधारणांसाठी कसा केला, हे वाचताना गांधीजींचे दूरदृष्टीचे नेतृत्व समजते.
गांधीजींच्या स्वातंत्र्यप्राप्तीसाठीच्या लढ्यात त्यांनी केवळ राजकीय स्वातंत्र्यावर भर दिला नाही, तर सामाजिक सुधारणांचे महत्त्वही पटवून दिले. त्यांनी शस्त्रविरहित लढ्याच्या माध्यमातून ब्रिटिश सत्तेविरुद्ध प्रभावी चळवळी उभारल्या. सत्याग्रह, असहकार चळवळ, स्वदेशी आंदोलन आणि विविध सामाजिक सुधारणांच्या माध्यमातून त्यांनी देशातील जनतेला संघटित करण्याचे मोठे कार्य केले. त्यांच्या विचारसरणीमुळे भारतीय स्वातंत्र्यलढा जागतिक पातळीवर वेगळ्या दृष्टिकोनातून पाहिला गेला.
हे पुस्तक गांधीजींच्या जीवनातील प्रत्येक टप्प्याचे बारकाईने विश्लेषण करते. त्यांच्या बालपणातील संस्कार, शिक्षण, दक्षिण आफ्रिकेतील सत्याग्रह, भारतात परतल्यानंतर त्यांनी उभारलेल्या चळवळी आणि अखेरीस स्वातंत्र्यप्राप्तीच्या निर्णायक टप्प्यांची सखोल मांडणी यात केली आहे. गांधीजी आजच्या परिस्थितीत असते तर त्यांनी कोणत्या समस्यांना कसे हाताळले असते? त्यांचे विचार आजच्या काळात कितपत प्रभावी ठरू शकतात? या प्रश्नांची उत्तरेही हे पुस्तक देण्याचा प्रयत्न करते.
“मोहन ते महात्मा” हे केवळ चरित्रपर पुस्तक नसून, गांधी विचारसरणीचा अभ्यास करणाऱ्या आणि सत्य व अहिंसा यासारख्या तत्त्वांचे महत्त्व जाणून घेऊ इच्छिणाऱ्या प्रत्येकाने हे पुस्तक नक्की वाचावे. गांधीजींच्या जीवनातील संघर्ष, त्यांची मूल्यनिष्ठा आणि स्वातंत्र्यासाठी त्यांनी केलेले प्रयत्न आजच्या तरुण पिढीला प्रेरणा देणारे आहेत. हे पुस्तक त्यांचा संपूर्ण जीवनप्रवास समजून घेण्यासाठी आणि त्यांच्या विचारसरणीचा अभ्यास करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे.