महाराष्ट्राच्या संतपरंपरेत संत गाडगेबाबांचे स्थान अत्यंत महत्त्वाचे आहे. त्यांनी समाजातील अज्ञान, अंधश्रद्धा, अस्वच्छता आणि अन्याय यांच्याविरोधात आयुष्यभर संघर्ष केला. डॉ. रामचंद्र देखणे लिखित ‘लोकशिक्षक गाडगेबाबा’ हे पुस्तक त्यांच्या जीवनकार्यावर प्रकाश टाकते आणि वाचकांना त्यांच्या विचारसरणीची आणि समाजसेवेची सखोल माहिती देते.
हे पुस्तक गाडगेबाबांच्या बालपणापासून ते त्यांच्या अखेरच्या दिवसांपर्यंतच्या जीवनप्रवासाचा तपशीलवार आढावा घेते. पुस्तकात त्यांच्या समाजसुधारणेच्या कार्याचा उहापोह करताना त्यांच्या जीवनातील महत्त्वाच्या घटनांचा उल्लेख केला आहे. विशेषतः त्यांनी कीर्तनपरंपरेद्वारे समाजाला दिलेल्या शिक्षणावर आणि त्यांनी उभारलेल्या धर्मशाळा, शिक्षणसंस्थांवर भर दिला आहे. गाडगेबाबांनी “स्वच्छता हीच सेवा” या तत्त्वावर भर देऊन समाजाला स्वच्छतेचे महत्त्व पटवून दिले. त्यांनी अंधश्रद्धा, कर्मकांड आणि सामाजिक विषमता नष्ट करण्यासाठी लोकांना जागरूक केले. हे पुस्तक त्यांच्या या कार्याचे विविध पैलू उलगडून दाखवते.
गाडगे महाराज हे समाजसुधारक असूनही त्यांनी कधीही धार्मिक कर्मकांडांना पाठिंबा दिला नाही. त्यांनी स्वतःसाठी कोणत्याही संप्रदायाची स्थापना केली नाही आणि आपल्या अनुयायांना नेहमीच स्वावलंबन आणि कष्ट यांचे महत्त्व पटवून दिले. त्यांच्या कीर्तनातून ते लोकांना सामाजिक सुधारणेचे संदेश देत असत. त्यांनी स्थापन केलेल्या संस्थांमध्ये गरीब आणि वंचित घटकांसाठी शिक्षणाची दारे खुली करण्यात आली. “कर्म कर, सेवा कर, परोपकार कर” हा संदेश समाजात रुजवण्यासाठी त्यांनी आपले संपूर्ण जीवन समर्पित केले.
हे पुस्तक गाडगेबाबांच्या जीवनाचा सखोल अभ्यास करून लिहिलेले असून त्यांची कार्यपद्धती, विचारसरणी आणि समाजसुधारणेवरील प्रभाव ओघवत्या शैलीत मांडले आहेत. त्यांचे अंधश्रद्धेवर प्रहार करणारे विचार, शिक्षणाच्या प्रसारासाठी घेतलेल्या मेहनतीचे दाखले आणि समाजोद्धारासाठी केलेल्या कार्याची सविस्तर माहिती हे पुस्तक देऊन जाते. सोप्या आणि प्रवाही भाषेत लिहिलेले हे चरित्र वाचकाला गाडगेबाबांच्या विचारांचा आणि कार्याचा थेट अनुभव देते.
‘लोकशिक्षक गाडगेबाबा’ हे पुस्तक केवळ गाडगेबाबांच्या जीवनावर प्रकाश टाकत नाही, तर त्यांच्या विचारसरणीचे महत्त्व आजच्या काळातही अधोरेखित करते. सामाजिक सुधारणांसाठी त्यांनी घेतलेला पुढाकार आजही प्रेरणादायी आहे. समाजसेवा, स्वच्छता आणि शिक्षण यांचे महत्त्व पटवून देणारे हे पुस्तक प्रत्येक वाचकाने अवश्य वाचावे. गाडगे महाराज यांना मनःपूर्वक अभिवादन!