असा मी असामी

पु. ल. देशपांडे हे मराठी साहित्यातील अतिशय लोकप्रिय आणि आदरणीय लेखक, नाटककार, विनोदीकार, संगीतकार, अभिनेता आणि एक प्रतिभावंत व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांच्या लेखनशैलीतून समाजाचे प्रत्येक स्तराचे दर्शन होते आणि त्यातून त्यांनी सहजपणे वाचकांना खिळवून ठेवले. त्यांच्या प्रसिद्ध पुस्तकांपैकी एक, ‘असा मी असामी’, हे त्यांचे मध्यमवर्गीय जीवनावर आधारित एक उत्कृष्ट आणि अत्यंत लोकप्रिय पुस्तक आहे.
‘असा मी असामी’ हे पुस्तक एका मध्यमवर्गीय माणसाचे आत्मकथन आहे. यातील प्रमुख पात्र चितळे मास्तर हे त्यांच्या आयुष्याच्या विविध टप्प्यांवर घडणाऱ्या घटना, त्यांचे विचार, आणि आयुष्याकडे पाहण्याचा त्यांचा दृष्टीकोन सांगतात. चितळे मास्तर हा एक साधा, सरळ आणि साधनसंपत्तीच्या मर्यादेत जगणारा माणूस आहे, जो मध्यमवर्गीय जीवनातील प्रत्येक पैलूंचे प्रतिनिधित्व करतो.
या पुस्तकाचे खास वैशिष्ट्य म्हणजे विनोदाचा वापर. हलक्या-फुलक्या शैलीतून, कोणत्याही कटुता न आणता, पु. ल. यांनी मध्यमवर्गीय माणसाच्या समस्यांना, त्याच्या स्वप्नांना, आणि त्याच्या आयुष्यातील विसंगतींना वाचकांसमोर मांडले आहे. चितळे मास्तरांच्या आयुष्यातील छोट्या-छोट्या प्रसंगांमधून पु. ल. यांनी एक सामाजिक निरीक्षण सादर केले आहे.
पुस्तकाचे मुख्य गमक म्हणजे त्यातील विनोदी शैली. चितळे मास्तरांच्या भोवती घडणाऱ्या साध्या साध्या प्रसंगांमधून पु. ल. यांनी हास्यनिर्मिती केली आहे. उदाहरणार्थ, चितळे मास्तरांच्या नोकरीतील गमतीजमती, त्यांच्या पत्नीशी होणाऱ्या छोट्या कुरकुरी, त्यांच्या मुलांच्या शिक्षणाविषयी असलेल्या अपेक्षा, आणि शेजाऱ्यांशी असलेल्या गप्पा या सर्व गोष्टींमधून वाचकाला हसू येते.
मात्र, या विनोदी लेखनाखाली एक गंभीर सामाजिक भाष्य आहे. मध्यमवर्गीय माणूस कसा जीवनातील अडचणींशी सामना करताना स्वप्ने पाहतो, त्याच्या मर्यादांमध्ये कसे जगतो, आणि तरीही आयुष्याविषयी सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवतो, हे लेखकाने मांडले आहे.
चितळे मास्तर हे मुख्य पात्र अत्यंत आकर्षक आहे. त्यांच्या साधेपणामुळे आणि सरळ वागणुकीमुळे वाचक त्यांच्याशी लगेचच जोडला जातो. त्यांच्या भोवतालच्या पात्रांमुळे कथा अधिक रंगतदार होते. त्यांच्या पत्नीचे टिपिकल मध्यमवर्गीय स्वभाव, ऑफिसमधील सहकारी, आणि शेजाऱ्यांची गमतीदार वागणूक या सर्व गोष्टी वाचकाला पुस्तकात गुंतवून ठेवतात.
पु. ल. यांनी या पुस्तकात १९५०-६० च्या दशकातील समाजाचे उत्कृष्ट चित्रण केले आहे. त्या काळातील मध्यमवर्गीय कुटुंबांची मानसिकता, त्यांच्या गरजा, आणि स्वप्नांची मर्यादा या सगळ्या गोष्टींमधून त्या काळातील समाजाच्या स्थितीचे जिवंत चित्र उभे राहते.
पु. ल. देशपांडे यांच्या लेखनशैलीबद्दल बोलायचे झाल्यास, ती नेहमीच वाचकाला गुंतवून ठेवते. त्यांच्या शैलीत सहजता आहे, जी वाचकाला कथेशी जोडते. ‘असा मी असामी’ मधील विनोद हा अतिशय नैसर्गिक आहे. विनोदनिर्मिती करण्यासाठी कोणतेही अतिरेक न करता साध्या प्रसंगांमधून ते हास्यनिर्मिती करतात.
चितळे मास्तरांचे ऑफिसमधील अनुभव, त्यांच्या स्वभावातील भोळेपणा, आणि घरगुती वातावरणातील संवाद हे इतके सुंदर रेखाटले गेले आहेत की, वाचकाला प्रत्येक प्रसंग आपल्या आयुष्यातील वाटू लागतो.
पुस्तक वाचून वाचकाला मध्यमवर्गीय आयुष्याविषयी आणि समाजातील विसंगतींविषयी एक नवीन दृष्टीकोन मिळतो. चितळे मास्तरांच्या आयुष्याच्या प्रवासामधून वाचकाला हसता-हसता गंभीर विचार करायला लावणारे अनेक मुद्दे समजतात.
मध्यमवर्गीय माणूस कसा आपल्या स्वप्नांसाठी झगडतो, त्याच्याकडे असलेल्या मर्यादांमुळे कसा त्याचा संघर्ष वाढतो, तरीही आयुष्याचा आनंद घेण्याचा त्याचा प्रयत्न कसा सुरू असतो, हे लेखकाने प्रभावीपणे मांडले आहे.
‘असा मी असामी’ हे पुस्तक केवळ विनोदासाठी नाही, तर आयुष्याकडे पाहण्याचा एक सकारात्मक दृष्टिकोन देणारे आहे. पु. ल. देशपांड्यांचे लेखन वाचताना वाचक कधी हसतो, कधी विचार करतो, आणि कधी स्वतःला त्या कथेमध्ये शोधतो.
हे पुस्तक कालातीत आहे. १९५०-६० च्या दशकातील समाजाची मांडणी असूनही, आजच्या काळातही हे पुस्तक वाचताना वाचकाला तितकाच आनंद आणि संबंधितता वाटते.