घाशीराम कोतवाल by तेंडुलकर विजय Book review by Ms Deepali Anil Marne Assistant Librarian MSIHMCT Pune
लेखनशैली:
लेखनशैली अत्यंत प्रभावी, संवादप्रधान आणि तीव्र आहे. तेंडुलकर यांचे संवाद वाचक किंवा प्रेक्षकाला लगेचच गुंतवून ठेवतात. समाजातील अन्याय, भ्रष्टाचार, सत्ता संघर्ष यांचे निरिक्षण करताना लेखकाने साधे पण परिणामकारक भाषा वापरली आहे.
विषय आणि संदेश:
मुख्य विषय म्हणजे सत्ता, भ्रष्टाचार, मानवी स्वार्थ, समाजातील अन्याय, आणि ऐतिहासिक परिप्रेक्ष्य. लेखक संदेश देतो की सत्ता आणि स्वार्थाच्या मोहात माणूस स्वतःच्या नैतिकतेला विसरतो, आणि समाजातील दुर्बल घटक त्याचा‘घाशीराम कोतवाल’ हे विजय तेंडुलकरांचे अगदी वेगळ्या आकृतिबंधाचे पेशवेकालीन इतिहासाची पार्श्वभूमी असलेल्या या नाटकातून तेंडुलकरांनी वर्तमानकालीन राजकीय परिस्थितीवर भाष्य केले आहे. सत्ताधारी नाना फडणवीस घाशीराम कोतवालाला आपल्या मर्जीनुसार खेळवतो, त्याच वेळी समाजालाही खेळवतो. संपन्नतेच्या टोकाला पोहोचलेला समाज क्रमशः कसा ऱ्हासाकडे झेपावत जातो आणि या ऱ्हासास सत्ताधारी आपल्या स्वार्थी अभिलाषेपोटी कसा हातभार लावतात त्याचे समग्र दर्शन या नाटकात घडते. वेगवेगळ्या काळात, वेगवेगळ्या क्षेत्रात या घाशीरामाचे दर्शन आपल्याला प्रत्यही घडत असते, त्या दृष्टीने हे नाटक कालातीत आहे असे म्हणता येईल.
आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे चित्रकार मकबूल फिदा हुसेन या नाटकाने अतिशय प्रभावित झाले आणि त्यांनी नाटकाशी संबंधित काही रेखाचित्रे काढली. ही वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रे या पुस्तकात समाविष्ट केली आहेत. बळी होतो.
भावनिक परिणाम:
नाटक वाचताना किंवा पाहताना प्रेक्षकांना भय, संताप, हसू आणि विचार यांचा समन्वय अनुभवायला मिळतो. घाशीरामचा स्वार्थ आणि त्याचा अनैतिक प्रवास पाहताना वाचक/प्रेक्षक एका प्रकारच्या अस्वस्थतेत सामावून जातो.
ताकद आणि कमकुवत बाजू (Strengths and Weaknesses):
ताकद:
- संवाद अत्यंत प्रभावी आणि चैतन्यमय आहेत.
- पात्रे वास्तवदर्शी, जीवंत आणि गुंतवणूक करणारी आहेत.
- सामाजिक आणि राजकीय संदेश अत्यंत स्पष्ट आणि विचारप्रवर्तक आहे.
- ऐतिहासिक वातावरणाचे नाट्यमय चित्रण उत्कृष्ट आहे.
कमकुवत बाजू:
- आधुनिक वाचकासाठी काही संदर्भ जुने वाटू शकतात.
- काही ठिकाणी नाट्यशैली अतिशय तिव्र असल्याने सामान्य वाचक थोडा गोंधळून जाऊ शकतो.
वैयक्तिक विचार (Personal Reflection):
माझ्या दृष्टिकोनातून, घाशीराम कोतवाल हे नाटक अत्यंत प्रभावशाली आहे. यातील पात्रे आणि त्यांच्या संघर्षांनी माझ्यावर खोल भावनिक परिणाम केला. नाटकाचा संदेश आजच्या समाजासाठीही तितकाच महत्त्वाचा आहे. मी या पुस्तकातून सत्ता आणि स्वार्थाच्या मोहापासून दूर राहण्याचे आणि नैतिकतेचे पालन करण्याचे महत्त्व शिकले.
जोडणी:
या पुस्तकाचे वाचन केल्यावर नाट्यप्रेमींना, इतिहासप्रेमींना तसेच समाजशास्त्र व राजकीय विज्ञानातील अभ्यासकांना एक समृद्ध अनुभव मिळेल. हे नाटक केवळ वाचनासाठी नाही तर मंचनासाठीही उत्कृष्ट आहे.
निष्कर्ष (Conclusion):
घाशीराम कोतवाल हे नाटक मराठी साहित्याच्या खजिन्यातील एक अनमोल रत्न आहे. सत्ता, भ्रष्टाचार, मानवी स्वार्थ, आणि सामाजिक अन्याय यांचा प्रभावशाली शोध हे पुस्तक वाचकांवर दीर्घकालीन प्रभाव टाकते. विजय तेंडुलकर यांच्या लेखनशैलीने नाटकाला जीवंतता आणि सजीवता दिली आहे.
अंतिम विचार:
जर तुम्ही समाजातील सत्ता संघर्ष, मानवी स्वभाव आणि ऐतिहासिक राजकीय घटनांचे प्रगल्भ निरीक्षण अनुभवू इच्छित असाल, तर घाशीराम कोतवाल हे नक्की वाचावे. हे नाटक तुम्हाला विचार करायला भाग पाडते, हसवते, आणि कधी कधी अस्वस्थतेचा अनुभव देखील देते.
घाशीराम कोतवाल by तेंडुलकर विजय Book review by Ms Deepali Anil Marne Assistant Librarian MSIHMCT Pune
लेखनशैली:
लेखनशैली अत्यंत प्रभावी, संवादप्रधान आणि तीव्र आहे. तेंडुलकर यांचे संवाद वाचक किंवा प्रेक्षकाला लगेचच गुंतवून ठेवतात. समाजातील अन्याय, भ्रष्टाचार, सत्ता संघर्ष यांचे निरिक्षण करताना लेखकाने साधे पण परिणामकारक भाषा वापरली आहे.
विषय आणि संदेश:
मुख्य विषय म्हणजे सत्ता, भ्रष्टाचार, मानवी स्वार्थ, समाजातील अन्याय, आणि ऐतिहासिक परिप्रेक्ष्य. लेखक संदेश देतो की सत्ता आणि स्वार्थाच्या मोहात माणूस स्वतःच्या नैतिकतेला विसरतो, आणि समाजातील दुर्बल घटक त्याचा‘घाशीराम कोतवाल’ हे विजय तेंडुलकरांचे अगदी वेगळ्या आकृतिबंधाचे पेशवेकालीन इतिहासाची पार्श्वभूमी असलेल्या या नाटकातून तेंडुलकरांनी वर्तमानकालीन राजकीय परिस्थितीवर भाष्य केले आहे. सत्ताधारी नाना फडणवीस घाशीराम कोतवालाला आपल्या मर्जीनुसार खेळवतो, त्याच वेळी समाजालाही खेळवतो. संपन्नतेच्या टोकाला पोहोचलेला समाज क्रमशः कसा ऱ्हासाकडे झेपावत जातो आणि या ऱ्हासास सत्ताधारी आपल्या स्वार्थी अभिलाषेपोटी कसा हातभार लावतात त्याचे समग्र दर्शन या नाटकात घडते. वेगवेगळ्या काळात, वेगवेगळ्या क्षेत्रात या घाशीरामाचे दर्शन आपल्याला प्रत्यही घडत असते, त्या दृष्टीने हे नाटक कालातीत आहे असे म्हणता येईल.
आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे चित्रकार मकबूल फिदा हुसेन या नाटकाने अतिशय प्रभावित झाले आणि त्यांनी नाटकाशी संबंधित काही रेखाचित्रे काढली. ही वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रे या पुस्तकात समाविष्ट केली आहेत. बळी होतो.
भावनिक परिणाम:
नाटक वाचताना किंवा पाहताना प्रेक्षकांना भय, संताप, हसू आणि विचार यांचा समन्वय अनुभवायला मिळतो. घाशीरामचा स्वार्थ आणि त्याचा अनैतिक प्रवास पाहताना वाचक/प्रेक्षक एका प्रकारच्या अस्वस्थतेत सामावून जातो.
ताकद आणि कमकुवत बाजू (Strengths and Weaknesses):
ताकद:
- संवाद अत्यंत प्रभावी आणि चैतन्यमय आहेत.
- पात्रे वास्तवदर्शी, जीवंत आणि गुंतवणूक करणारी आहेत.
- सामाजिक आणि राजकीय संदेश अत्यंत स्पष्ट आणि विचारप्रवर्तक आहे.
- ऐतिहासिक वातावरणाचे नाट्यमय चित्रण उत्कृष्ट आहे.
कमकुवत बाजू:
- आधुनिक वाचकासाठी काही संदर्भ जुने वाटू शकतात.
- काही ठिकाणी नाट्यशैली अतिशय तिव्र असल्याने सामान्य वाचक थोडा गोंधळून जाऊ शकतो.
वैयक्तिक विचार (Personal Reflection):
माझ्या दृष्टिकोनातून, घाशीराम कोतवाल हे नाटक अत्यंत प्रभावशाली आहे. यातील पात्रे आणि त्यांच्या संघर्षांनी माझ्यावर खोल भावनिक परिणाम केला. नाटकाचा संदेश आजच्या समाजासाठीही तितकाच महत्त्वाचा आहे. मी या पुस्तकातून सत्ता आणि स्वार्थाच्या मोहापासून दूर राहण्याचे आणि नैतिकतेचे पालन करण्याचे महत्त्व शिकले.
जोडणी:
या पुस्तकाचे वाचन केल्यावर नाट्यप्रेमींना, इतिहासप्रेमींना तसेच समाजशास्त्र व राजकीय विज्ञानातील अभ्यासकांना एक समृद्ध अनुभव मिळेल. हे नाटक केवळ वाचनासाठी नाही तर मंचनासाठीही उत्कृष्ट आहे.
निष्कर्ष (Conclusion):
घाशीराम कोतवाल हे नाटक मराठी साहित्याच्या खजिन्यातील एक अनमोल रत्न आहे. सत्ता, भ्रष्टाचार, मानवी स्वार्थ, आणि सामाजिक अन्याय यांचा प्रभावशाली शोध हे पुस्तक वाचकांवर दीर्घकालीन प्रभाव टाकते. विजय तेंडुलकर यांच्या लेखनशैलीने नाटकाला जीवंतता आणि सजीवता दिली आहे.
अंतिम विचार:
जर तुम्ही समाजातील सत्ता संघर्ष, मानवी स्वभाव आणि ऐतिहासिक राजकीय घटनांचे प्रगल्भ निरीक्षण अनुभवू इच्छित असाल, तर घाशीराम कोतवाल हे नक्की वाचावे. हे नाटक तुम्हाला विचार करायला भाग पाडते, हसवते, आणि कधी कधी अस्वस्थतेचा अनुभव देखील देते.