हुतात्मा

Book Review : Miss. Priyanka Rohidas Godse, MGV’s Loknete Vyankatrao Hiray Arts Science and Commerce College Panchvati, Nashik.

मीना देशपांडे लिखित *”हुतात्मा”* हे पुस्तक स्वातंत्र्यलढ्याच्या कालखंडातील अनामिक क्रांतीवीरांच्या जीवनावर आधारित आहे. स्वातंत्र्यासाठी झगडलेल्या आणि आपले जीवन देशासाठी बलिदान केलेल्या असंख्य वीरांच्या कथा यात समाविष्ट आहेत. पुस्तकाने स्वातंत्र्यलढ्यातील त्याग, निष्ठा आणि देशभक्ती यांचे हृदयस्पर्शी चित्रण केले आहे.

पुस्तकात विविध हुतात्म्यांच्या संघर्षमय जीवनकथांचा समावेश आहे. या क्रांतीवीरांनी स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी केवळ आपल्या कुटुंबीयांपासून दूर राहण्याचा निर्णय घेतला नाही, तर अनेकदा स्वतःचा प्राणही अर्पण केला. त्यांच्या जीवनातील प्रसंग वाचताना त्यांचा आत्मविश्वास, धाडस आणि निष्ठा मनाला स्पर्श करते. लेखिकेने त्यांच्या जीवनातील घटना अतिशय प्रभावी शैलीत मांडल्या आहेत, ज्यामुळे वाचक त्या काळाचा अनुभव घेतात.

या पुस्तकाचे एक विशेष वैशिष्ट्य म्हणजे लेखकाने केवळ स्वातंत्र्यवीरांच्याच कथा सांगितल्या नाहीत, तर त्यांच्या कुटुंबीयांच्या भावनाही ओघवत्या भाषेत मांडल्या आहेत. हुतात्म्यांच्या कुटुंबीयांनीही देशासाठी मोठे बलिदान दिले. त्यांच्या दुःखात आणि संघर्षातही देशभक्तीची भावना दिसते. हुतात्म्यांच्या पत्नी, माता-पित्यांचे त्यागही या पुस्तकात प्रभावीपणे वर्णन केले आहेत.
*”हुतात्मा”* या पुस्तकात स्वातंत्र्यवीरांचे ध्येय आणि स्वप्ने दाखवली गेली आहेत. त्यांचा संघर्ष केवळ ब्रिटिश सत्तेविरुद्ध नव्हता, तर सामाजिक विषमतेच्या विरोधातही होता. स्वातंत्र्य हा त्यांच्या दृष्टिकोनातून एक साधन होता, ज्याद्वारे ते सर्वांसाठी समानता, सन्मान आणि न्याय मिळवू इच्छित होते.
हे पुस्तक वाचताना वाचकाला स्वातंत्र्यलढ्याची किंमत समजते. आज आपण ज्या स्वातंत्र्याचा उपभोग घेत आहोत, तो अनेक वीरांच्या बलिदानाचा परिणाम आहे, याची जाणीव होते. हुतात्म्यांच्या कथा वाचून वाचकांच्या मनात देशभक्तीचा भाव जागृत होतो. पुस्तक वाचताना केवळ त्यागाची महती कळत नाही, तर त्यातून प्रेरणाही मिळते. हुतात्म्यांचे जीवन आजच्या पिढीला कर्तव्य, निष्ठा आणि धैर्याचे मूल्य शिकवते.
लेखिकेने हुतात्म्यांचे वर्णन करताना भाषेचा साधेपणा आणि प्रसंगांचे वास्तव याला प्राधान्य दिले आहे. त्यामुळे पुस्तक वाचताना वाचक त्या काळात डोकावतो आणि हुतात्म्यांच्या जीवनाचा साक्षीदार होतो. या कहाण्यांमधून देशासाठी काहीतरी करण्याची प्रेरणा मिळते.
*”हुतात्मा”* हे पुस्तक केवळ इतिहासाचे दस्तऐवज नाही, तर त्यातून स्वातंत्र्याचा खरा अर्थ समजतो. त्याग आणि निष्ठा ही स्वातंत्र्याची खरी किंमत आहे, हे या पुस्तकातून अधोरेखित होते. आजच्या पिढीसाठी हे पुस्तक वाचणे आवश्यक आहे, कारण ते फक्त इतिहास सांगत नाही, तर भविष्य घडवण्यासाठी प्रेरणा देते.