बटाट्याची चाळ

बटाट्याची चाळ हे पु. ल. देशपांडे यांनी लिहिलेले एक हलकेफुलके पण
जीवनाच्या अनेक अंगांवर विचार करायला लावणारे पुस्तक आहे. मराठी
साहित्यामधील या पुस्तकाला अनन्यसाधारण स्थान आहे कारण ते केवळ
विनोदासाठीच नव्हे तर चाळ संस्कृतीचे अस्सल चित्रण करते.
या पुस्तकाचे कथानक एका चाळीभोवती फिरते, जिथे विविध प्रकारच्या
व्यक्तिमत्त्वाचे लोक एकत्र राहतात. पु. ल. यांची लेखनशैली इतकी सहज
आणि ओघवती आहे की वाचकाला त्या चाळीतील लोक आपल्या
आसपासच असल्यासारखे वाटतात. चाळीतील व्यक्तींच्या रोजच्या
आयुष्यातील साध्या साध्या घटनांवर लेखकाने केलेले मार्मिक निरीक्षण
वाचकाच्या मनाला भिडते.
पु. ल. यांचा विनोद साध्या पण चपखल शब्दांतून येतो. उदाहरणार्थ,
त्यांनी चाळीतील लोकांच्या अन्नावरून होणाऱ्या चिडचिडीचे वर्णन केले
आहे, जसे की बटाट्याच्या भाजीवरून होणारे वाद. हे प्रसंग वाचकाला
हसवतानाच सामाजिक परिस्थितीवरही विचार करायला लावतात.
लेखकाने चाळीतील विविध व्यक्तिरेखा रंगवताना त्यांच्या वैशिष्ट्यपूर्ण
स्वभावावर भर दिला आहे. यात काळूच्या काकू, पटवर्धन बुवा, आणि
बाबाजी या पात्रांचे वर्णन विशेष उल्लेखनीय आहे. चाळीतील वातावरण,
लोकांचे परस्पर संबंध, त्यांची स्वप्ने आणि वास्तव यावर आधारित

कथाकथन वाचकाला खिळवून ठेवते.
पुस्तकाचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे त्यातील साधेपणा. जीवनातील
छोटी छोटी सुखे आणि त्यांच्या मागील हास्यरसाचा आनंद या
पुस्तकातून प्रकट होतो.
निष्कर्ष:
बटाट्याची चाळ हे पुस्तक मराठी साहित्यप्रेमींसाठी एक रत्न आहे.
त्याच्या विनोदी शैलीतून सामाजिक वास्तवावर केलेले भाष्य वाचकाला
निखळ आनंद देतानाच विचार करायला लावते. पु. ल. देशपांडे यांची
शैली, विनोदबुद्धी, आणि त्यांच्या कथानकाची ओघवती मांडणी यामुळे हे
पुस्तक प्रत्येक मराठी वाचकाने एकदा तरी वाचावे.

Review By Prof.Sushma Vijay Sonar, Baburaoji Gholap College, Pune
या पुस्तकात एकूण बारा प्रकरणे आहे पहिली दोन प्रकरणे सांस्कृतिक चळवळ व सांस्कृतिक शिष्ट मंडळ अशी आहेत या प्रकरणांमधून त्यांनी व्यक्तिरेखा साकारण्याचा प्रयत्न केलेला आहे. गच्चीसह-झालीच पाहिजे हे एक छान प्रकरण आहे.या प्रकरणामध्ये चाळीच्या मालक नवीन झाल्यामुळे तू आहे नवीन सुविधा देतो यामध्ये गच्ची सर्वांसाठी खुली करतो रघु नानांचे कन्येस पत्र, काही वासऱ्या हे प्रकरणे सुद्धा उत्तम आहे.
चाळीला आधार देण्यासाठी एखादा टेकू लागतो की काय असेच वाटते त्यातली नाती वृक्षा सारखी भक्कम त्यातही काहीशी गंमतच होती पुस्तकातील सर्व चित्रे व मुखपृष्ठ हे वसंत सरवटे यांनी रेखाटलेली आहेत पुलंच्या या पुस्तकाला प्रस्तावना फार मोठी नाही. पुलंनी चार ओळींमध्ये तीन वाक्ये लिहिलेली आहे प्रस्तावना इतकी छोटी असावी का यावरून पुलंचा साधेपणा ओळखता येईल. भ्रमण मंडळ या सगळ्यांचा कळस आहे इथे काहीजण ट्रीप प्लॅन करतात मग त्यात ट्रिपचे काय घडते? ट्रीप कशी होते आणि त्यातलं गमती जमती कशा होतात हे जाणून घेण्यासाठी पुस्तक वाचणे आवश्यक आहे. एक चिंतन हे प्रकरण आपल्याला स्वतः व आजूबाजूच्या परिस्थितीमध्ये खोल डोकवायला लागते. चाळ पूर्वी कशी होती व आता कशी आहे याचे दाखले देतात. एकूणच हे पुस्तक म्हणजे मराठी साहित्यातील एक उत्कृष्ट नमुना आडवळणाने पुलं बरच काही सांगून जातात. त्यांच्यातील सारकॅसम बरच काही बोलून जातो. तो सारकॅसम आपल्याला हसायला लावतो. परंतु घशात अचानक अवंढा येईल अशी तरतूद करतो. पुलंनी उभं केलेले प्रत्येक व्यक्तिरेखा आपल्या आजूबाजूला फिरत असतात रोजच्या आयुष्यात येतात. आणि रोज भेटतात. त्यामुळेच पुलं हे आपल्याला आपलेसे वाटतात.पुलंचा प्रत्येक पुस्तकाचा दीपस्तंभ परिवार व अवघा महाराष्ट्र ऋणी आहे.