ग्रंथ परीक्षण : कथेपुरी कुणाल रोहिदास, महात्मा गांधी विद्यामंदिर संचालित, लोकनेते व्यंकटराव हिरे कला विज्ञान व वाणिज्य महाविद्यालय पंचवटी नाशिक
कडा आणि कंगोरे हा ज्येष्ठ साहित्यिक डॉ. शंकर बोऱ्हाडे यांचा व्यक्तिचित्र संग्रह आहे. हे एक विचारप्रवर्तक आणि सामाजिक आयुष्याची गहनता उलगडणारे पुस्तक आहे. लेखकाने या कथेच्या माध्यमातून एका गहिर्या सामाजिक आणि मानसिक तपासणीचा परिचय दिला आहे. बोऱ्हाडे यांच्या लेखनात परिष्कृत भाषाशैली आणि चित्तवृत्तांच्या सूक्ष्मतेने कथा उलगडली आहे.
१. कथासंरचना:
पुस्तकाची कथा मुख्यतः दोन गोष्टींवर आधारित आहे – एक म्हणजे समाजातील विविध वर्गांचा संघर्ष आणि दुसरे म्हणजे माणसाच्या अंतर्निहित भावनांचा सापेक्ष वेध. ‘कडा’ आणि ‘कंगोरे’ हे दोन्ही रूपक समाजाच्या भिन्न अंगांचा प्रतीक म्हणून उभे केले आहेत. ‘कडा’ हे एक प्रकारे व्यक्तीच्या कडवट स्वभावाचं आणि लढाईचा प्रतीक आहे, तर ‘कंगोरे’ त्याच्या आयुष्यातील सडपातळ आणि संकोचलेल्या स्वरूपाचं दर्शक आहे.
२. चरित्रनिर्मिती:
लेखकाने पात्रांची रचना अत्यंत समर्पकपणे केली आहे. प्रत्येक पात्राच्या मानसिकतेला स्पष्टपणे कागदावर उतरवले आहे. या पुस्तकात पात्रांची विविधता, त्यांची मनोवस्था, त्यांचे सामाजिक अस्तित्व यांचा अत्यंत गहन विचार केलेला दिसतो.
३. भाषाशैली:
शंकर बोऱ्हाडे यांच्या लेखनाची शैली सोपी आणि सहज वाचनार्ह आहे, परंतु त्यात गहिरा अर्थ आहे. लेखकाने संवादांच्या माध्यमातून केवळ घटनांची माहिती देणे नाही, तर त्या घटनांमागील भावना आणि विचारांचे प्रतिबिंब दाखवले आहे. शब्दांच्या निवडीमध्ये त्यांचा दडलेला सौंदर्य आणि सूक्ष्म अर्थ दिसून येतो.
४. सामाजिक मुद्दे:
“कडा आणि कंगोरे” समाजाच्या विविध स्तरांतील समस्या उचलते, ज्या आजही प्रासंगिक आहेत. आर्थिक असमानता, सामाजिक बंधने, मनोविकार, आणि व्यक्तिमत्वाच्या संघर्षांचा ठळक उल्लेख या कथेतील प्रमुख मुद्दे आहेत.
५. निष्कर्ष:
“कडा आणि कंगोरे” एक गहन, विचारशील आणि संवेदनशील कादंबरी आहे. शंकर बोऱ्हाडे यांनी अत्यंत सजगतेने समाजातील विविध बाबींचा अभ्यास करून त्याला एका अद्वितीय साहित्यिक रूपात साकार केला आहे. वाचकांना स्वतःची मानसिकता आणि समाजातील स्थान यावर विचार करण्याची प्रेरणा देणारे हे पुस्तक आहे.
एकंदरित, हे पुस्तक शंकर बोऱ्हाडे यांच्या लेखनकलेचा उत्तम उदाहरण आहे आणि ते नक्कीच वाचनासाठी शिफारसीय आहे.
