पुस्तक परीक्षण: शेवाळे शितल वाल्मिक, महात्मा गांधी विद्यामंदिर संचालित, लोकनेते व्यंकटराव हिरे कला विज्ञान व वाणिज्य महाविद्यालय पंचवटी नाशिक-०३
पुस्तक परीक्षण: तरुणांसाठी इकिगाई (Reason for Your Being)
पुस्तकाचे शीर्षक: तरुणांसाठी इकिगाई
लेखक: हेक्टर गार्सिया आणि फ्रांसेस्क मिरालेस
अनुवाद आणि संपादन: प्रसाद ढापरे
इकिगाई म्हणजे काय?
“इकिगाई” हा जपानी संकल्पना आहे, ज्याचा सरळ अर्थ आहे, “आपल्या जगण्याचे कारण.” ही एक जीवनशैली आहे, जी जपानच्या ओकिनावा बेटावरील लोकांच्या दीर्घायुष्याचे रहस्य समजते. लेखकांनी या पुस्तकामध्ये जपानी जीवनशैली, त्यांचा दृष्टिकोन, आणि आनंदी जीवनाचे तत्त्वज्ञान सांगितले आहे.
“इकिगाई” ही चार मूलभूत घटकांवर आधारित संकल्पना आहे. ती चार प्रश्नांवर आधारित आहे:
1. तुम्हाला काय करायला आवडते?
2. तुम्ही कशात प्रवीण आहात?
3. समाजाला तुमच्याकडून काय हवे आहे?
4. तुम्हाला कशातून उत्पन्न मिळते?
ही चार उत्तरे मिळवून तुम्ही तुमच्या जीवनाचा खरा अर्थ किंवा “इकिगाई” शोधू शकता.
पुस्तकाची रचना आणि शैली
पुस्तकाचे अनुवादक प्रसाद ढापरे यांनी या जपानी तत्त्वज्ञानाला मराठीत उत्तम प्रकारे मांडले आहे. सोप्या भाषेत आणि सरळ शैलीत लिहिलेले हे पुस्तक कोणत्याही वयाच्या वाचकांसाठी समजण्यास सोपे आहे. प्रत्येक प्रकरण वाचकाला विचार करायला लावते आणि त्याच्या जीवनातील उद्दिष्टांचा शोध घ्यायला प्रवृत्त करते.
पुस्तकातील मुख्य मुद्दे :
1. इकिगाईची ओळख:
लेखकांनी इकिगाईची व्याख्या करताना सांगितले आहे की, प्रत्येक व्यक्तीचा इकिगाई वेगळा असतो. तो आपल्याला सकाळी उठायला प्रेरित करतो, आपल्याला सकारात्मक ऊर्जा देतो आणि जीवनाचा खरा आनंद अनुभवायला शिकवतो.
2. ताणतणावमुक्त जीवनशैली:
लेखकांनी ओकिनावामधील लोकांचे उदाहरण देत तणावमुक्त जीवनशैलीचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे. ताणतणाव दूर करण्यासाठी ध्यान, प्राणायाम, आणि वर्तमान क्षणात जगण्याचा सल्ला देण्यात आला आहे.
3. सातत्याने सक्रिय राहणे:
ओकिनावामधील लोक सतत सक्रिय राहतात. ते व्यायाम, बागकाम, किंवा इतर कोणत्याही शारीरिक क्रियेत व्यस्त असतात. सतत सक्रिय राहिल्याने मानसिक आणि शारीरिक आरोग्य सुधारते, यावर लेखकांनी भर दिला आहे.
4. आवड आणि कौशल्यांचा संगम:
तुम्हाला आवडणाऱ्या गोष्टींचा शोध घेऊन त्या गोष्टींमध्ये कौशल्य विकसित करणे, हे दीर्घकाळ आनंद टिकवण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. लेखकांनी सांगितले आहे की, आपली आवड आणि कौशल्य यांचा योग्य उपयोग केल्यास आपण आर्थिकदृष्ट्या स्थिर होऊ शकतो.
5. छोट्या गोष्टींचा आनंद घ्या:
जीवनात छोट्या-छोट्या गोष्टीतून आनंद मिळवणे महत्त्वाचे आहे. लेखकांनी सांगितले आहे की, साध्या आणि साध्या जीवनशैलीतूनच खरी समाधानता मिळते.
ओकिनावातील जीवनशैली आणि प्रेरणादायी उदाहरणे:
1. दीर्घायुष्याचे रहस्य
ओकिनावातील लोकांच्या दीर्घायुष्याचे रहस्य म्हणजे त्यांची साधी जीवनशैली. त्यांच्या आहारामध्ये हिरव्या भाज्या, फळे, आणि कमी मांसाहार यांचा समावेश असतो. तसंच, ते नेहमी हसतखेळत राहतात, ज्यामुळे त्यांचे मन आणि शरीर निरोगी राहते.
2. समुदायाचे महत्त्व
ओकिनावामधील लोक समुदायाला मोठे महत्त्व देतात. ते एकमेकांना मदत करतात आणि एकत्रित राहून जीवनाचा आनंद घेतात. सामूहिक जीवनशैली आणि सामाजिक बांधिलकी यामुळे मानसिक ताण कमी होतो.
3. लहानसहान सवयींमधील आनंद
लेखकांनी सांगितले आहे की, ओकिनावामधील लोक लहानसहान सवयींमधून आनंद घेतात. उदाहरणार्थ, सकाळी सूर्यप्रकाशात फिरणे, बागकाम करणे, किंवा मित्रांसोबत गप्पा मारणे.
तरुणांसाठी प्रेरणा:
1. स्वतःचे ध्येय शोधा
तरुणांनी आपल्या आवडी आणि कौशल्यांचा शोध घेऊन त्यांचा योग्य प्रकारे उपयोग करायला शिकावे. आपल्या ध्येयांच्या दिशेने वाटचाल करणे, हेच खरे यश आहे.
2. शिकण्याची वृत्ती ठेवा
जीवनात प्रत्येक दिवस काहीतरी नवीन शिकण्यासाठी असतो. सातत्याने शिकण्याची आणि स्वतःला सुधारण्याची वृत्ती ठेवली, तरच यश मिळू शकते.
3. समतोल राखा
आर्थिक यश आणि वैयक्तिक समाधान यांचा समतोल साधणे महत्त्वाचे आहे. तुम्ही जे करत आहात, त्याचा तुमच्या आयुष्यावर सकारात्मक परिणाम होणे गरजेचे आहे.
4. सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवा
तुमच्या जीवनाकडे सकारात्मक दृष्टिकोनाने पाहणे, हे मानसिक आणि भावनिक आरोग्यासाठी उपयुक्त आहे. लेखकांनी यासाठी अनेक व्यावहारिक उपाय सुचवले आहेत.
पुस्तकाचे फायदे:
1. सोपे तत्त्वज्ञान: जपानी संकल्पनेचे सुलभ स्पष्टीकरण आणि त्याचा वाचकांच्या जीवनाशी संबंध लावण्यात लेखक यशस्वी झाले आहेत.
2. व्यावहारिक दृष्टिकोन: हे पुस्तक केवळ तात्त्विक नाही, तर जीवनशैली सुधारण्यासाठी व्यावहारिक उपायही देते.
3. प्रेरणादायी उदाहरणे: ओकिनावातील लोकांचे अनुभव वाचकांना स्वतःचा विचार करण्यास भाग पाडतात.
4. तरुणांसाठी योग्य मार्गदर्शन: करिअर, जीवनशैली, आणि आत्मशोध याबद्दलचे सल्ले तरुणांसाठी अत्यंत उपयुक्त आहेत.
पुस्तकाच्या मर्यादा:
1. वैज्ञानिक आधाराची कमतरता: काही वाचकांना पुस्तकातील उदाहरणे जास्तच आदर्श वाटू शकतात. त्यांना वैज्ञानिक आधाराची आवश्यकता भासू शकते.
2. व्यक्तिनिष्ठ अनुभव: इकिगाई हा व्यक्तिसापेक्ष संकल्पना असल्यामुळे, प्रत्येक व्यक्तीला तिचा अर्थ वेगळ्या प्रकारे लागतो.
निष्कर्ष:
“तरुणांसाठी इकिगाई” हे पुस्तक फक्त जपानी तत्त्वज्ञान शिकवण्यासाठी नाही, तर वाचकांना त्यांचे जीवन समजून घेण्यास आणि अधिक चांगले बनवण्यासाठी प्रेरणा देते. हेक्टर गार्सिया आणि फ्रांसेस्क मिरालेस यांनी मांडलेले तत्त्वज्ञान आणि प्रसाद ढापरे यांनी मराठीतून दिलेली सुस्पष्टता यामुळे पुस्तक अधिक प्रभावी ठरते.
तरुणांनी हे पुस्तक वाचून आपल्या आयुष्यातील उद्दिष्टे, आवडी, आणि कौशल्यांचा शोध घ्यावा. जीवनात आनंद, समाधान, आणि शाश्वत यश मिळवण्यासाठी हे पुस्तक एक महत्त्वपूर्ण मार्गदर्शक ठरते. “तरुणांसाठी इकिगाई” वाचणे म्हणजे जीवनाचा खरा अर्थ शोधण्यासाठीचा एक सुंदर प्रवास अनुभवणे.