श्रीमानयोगी” – छत्रपती शिवाजीमहाराजांचे युग पुरुषत्व

Book Review: Wagh Saurabh Deepak, S.Y. M. Pharmacy, MVP’s College of Pharmacy, Nashik [Librarian Shinde Sujata Dadaji]
श्रीमानयोगी” – छत्रपती शिवाजीमहाराजांचे युगपुरुषत्व [लेखक: रंजितदेसाई प्रकाशितवर्ष: १९८० प्रकार: ऐतिहासिक कादंबरी]
रंजित देसाई लिखित श्रीमानयोगी ही छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या जीवनावर आधारित ऐतिहासिक कादंबरी मराठी साहित्याच्या सुवर्ण युगातील एक अनमोल ठेवा आहे. ही कादंबरी शिवाजीमहाराजांच्या केवळ राजकीय जीवनाचे नव्हे, तर त्यांच्या मानवी पैलूंचे, कौटुंबिक जबाबदाऱ्यांचे आणि त्यांच्या आदर्श नेतृत्वाचे ही दर्शन घडवते.
पुस्तकाचा गाभा आणि मांडणी:
1. बालपण आणि जिजाबाईंचा प्रभाव: शिवाजीमहाराजांच्या बालपणावर पुस्तकाने खूपच ठामपणे भर दिला आहे. जिजाबाईंच्या शिकवणीने आणि संस्कारांनी शिवाजींच्या व्यक्तिमत्त्वाला कसा आकार दिला गेला, हे अत्यंत प्रभावीपणे मांडले आहे. धार्मिकग्रंथांच्या कथा, त्यांच्या मातृभूमीवरील निष्ठा आणि अन्यायाविरुद्ध लढण्याची प्रेरणा यांचा त्यांच्या मनावर झालेला प्रभाव पुस्तकात स्पष्ट दिसतो.
2. स्वराज्य स्थापनेसाठीचा संघर्ष: शिवाजीमहाराजांच्या स्वराज्य स्थापनेमागे असलेली तळमळ आणि त्यासाठी त्यांनी झेललेले अडथळे कादंबरीत थक्क करणारे आहेत. त्यांनी कशाप्रकारे आदिलशाही, निजामशाही, मुघलसाम्राज्य, आणि स्थानिक सुभेदारांविरोधात स्वराज्याचे स्वप्न साकारले, याचे रोमांचक वर्णन पुस्तकात आहे.
3. युद्धनीती आणि धोरणात्मक दूरदृष्टी: शिवाजीमहाराजांची गुरिल्लायुद्धतंत्रे, किल्ल्यांचीबांधणी, आणि त्यांच्या युद्धनायकांची योजनेत सहभागी करून घेण्याची कला कादंबरीत बारकाईने विशद केली आहे. अफझलखानवध, प्रतापगडाचाविजय, आणि सिंहगडवरील तानाजी मालुसरे यांचा पराक्रम हे प्रसंग वाचताना वाचक थक्क होतो.
4. शिवाजीमहाराजांचे मानवीरूप: महाराजांची मानवीबाजू, त्यांचा कौटुंबिक जीवनातील संघर्ष, पत्नींसोबतचे संबंध, आईविषयी असलेली श्रद्धा, आणि आपल्या मावळ्यांवरील निष्ठा यागोष्टी लेखकाने अत्यंत संवेदनशीलतेने मांडल्या आहेत.
5. धार्मिक सहिष्णुता आणि प्रजाहित दक्षता: शिवाजी महाराजांनी हिंदूधर्माचे रक्षण केले, परंतु त्याचवेळी इतर धर्मांना ही समान वागणूक दिली. त्यांनी स्वराज्यातील लोकांची रक्षा, न्याय, आणि सुरक्षितता यांसाठी ठामपणे काम केले.
लेखनशैली आणि प्रभाव:
1. भावनिक ओलावा: रंजित देसाई यांची लेखनशैली अतिशय ओघवती आहे. प्रत्येक प्रसंग वाचकाच्या डोळ्यांसमोर जिवंत होतो. शिवाजीमहाराजांच्या वैयक्तिक आणि सार्वजनिक जीवनातील संघर्ष वाचताना वाचक भावनांनी भारावून जातो.
2. संवाद आणि प्रसंगचित्रण: कादंबरीतील संवाद धारदार आणि यथार्थ आहेत. लढाईंच्या प्रसंगांचे चित्रण वाचताना वाचकाला थरारक अनुभव मिळतो.
3. इतिहास आणि कल्पनारम्यता: कादंबरी ऐतिहासिक घटनांवर आधारित असली, तरी लेखकाने काही ठिकाणी साहित्यिक स्वातंत्र्य घेतले आहे. यामुळे कथेला नाट्यमयता आणि आकर्षकता येते.
महत्त्वाचेमुद्दे:
1. नेतृत्व गुणांचे दर्शन
2. प्रेरणादायी विचारधारा
3. सामाजिक आणि सांस्कृतिक बाजू
काहीमर्यादा: – काही ठिकाणी साहित्यिक स्वातंत्र्यामुळे ऐतिहासिक घटकांमध्ये फेरफार वाटू शकतो. – काही प्रसंगांचे वर्णन लांबवलेले वाटू शकते.
निष्कर्ष: श्रीमानयोगीही केवळ ऐतिहासिक कादंबरी नाही; ती छत्रपती शिवाजीमहाराजांच्या कार्याचा गौरव करणारी प्रेरणादायी साहित्यकृती आहे. हे पुस्तक वाचताना वाचकाला महाराजांची दूरदृष्टी, नेतृत्वगुण, आणि मानवीमूल्ये यांचा आदर वाटतो.
श्रीमानयोगी ही कादंबरी प्रत्येक मराठी वाचकाने एकदातरी वाचायला हवी. हे पुस्तक शिवाजीमहाराजांचे जीवन समजून घेण्यासाठीच नाही, तर त्यांच्या विचारधारेतून प्रेरणा घेण्यासाठी ही उपयुक्त आहे.