शुद्रांच्या शोधात: भारतीय इतिहासाचे रहस्य
शूद्र हे प्राचीन भारतीय समाजाचा एक महत्त्वाचा भाग होते आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे “शुद्र कोण होते?” त्यांच्या मूळ आणि इतिहासावर प्रकाश टाकतो. आंबेडकरांच्या मते शूद्र हे सुरुवातीला ब्राह्मण आणि वैश्य यांच्यासह प्राचीन भारतातील तीन वणा पैकी एक असलेल्या क्षत्रीय वर्णाचा भाग होते.
कालांतराने शूद्रांना चौथ्या वर्णा त टाकण्यात आले मुख्यत्वे ब्राह्मणांशी झालेल्या संघषा मुळे. आंबेडकरांनी असा युतिक्तवाद केला की ब्राह्मणांनी शूद्रांना पवित्र धागा सोहळा नाकारला जो उपनयन म्हणून ओळखला जातो जो सामाजिक गतीशीलता आणि स्वीकारासाठी आवश्यक होता. यामुळे शूद्रांचे सामाजिक अध:पतन झाले.
आंबेडकरांनी शूद्रांच्या उत्पत्तीचा आfण इतिहासाचा शोध लावला जो पारंपरिक हिदू जाति व्यवस्थेत अशुद्ध आणि कनिष्ठ समजला जातो.
आंबेडकरांचा असा युतिक्तवाद आहे की शूद्र हे सुरुवातीला क्षत्रीय वर्णाचा भाग होते प्राचीन भारतातील तीन वर्णा पैकी एक. या दाव्याचे समर्थन करण्यासाठी त्यांनी ऋग्वेदासह प्राचीन ग्रंथांचा हवाला दिला. आंबेडकरांचे म्हणणे आहे की ब्राह्मण आणि शूद्र यांच्यात संघर्ष निर्माण झाला ज्यामुळे शूद्रांचे सामाजिक अध:पतन झाले. ब्राह्मणांनी शूद्रांना पवित्र धागा सोहळा (उपनयन) नाकारला जो
सामाजिक गतिशीलता आfण स्वीकृतीसाठी आवश्यक होता.
संघर्षच्या परीणामी शूद्रांनी त्यांचा क्षत्रीय दर्जा गमावला आणि त्यांना चौथ्या वर्णात टाकले गेले.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे शूद्रांबद्दलचे विचार त्यांच्या हिंदू जातिव्यवस्थेवरील टीकामध्ये खोलवर रुजलेले आहेत.
त्यांच्या “शुद्र कोण होते?” या पुस्तकात आंबेडकरांनी पुरूष सुक्तासारख्या पारंपारिक हिंदू ग्रंथांचे समीक्षेने परीक्षण केले आणि शूद्र हे नेहमीच वेगळे आणि कनिष्ठ वर्ण होते या कल्पनेला आव्हान दिले. तो असा युतिक्तवाद करतो की चातुर्वर्ण ही संकल्पना किंवा समाजाची चार वर्णामध्ये विभागणी ही नंतरची प्रगती होती जी शूद्रांच्या अधीनतेचे समर्थन करण्यासाठी वापरली गेली .
ऋग्वेद आfण मनुस्मृतीसह प्राचीन ग्रंथांच्या सूक्ष्म विश्लेषणाद्वारे आंबेडकर म्हणतात की हिंसक संघर्षामुळे शूद्रांना ब्राह्मणांनी अधोगती दिली. शूद्र हे ब्राह्मण पुरोहितांवर अत्याचार करणाऱ्या क्षत्रिय वर्गाचे एके काळी ˇराजयकर्ते सदस्य होते या सिद्धांताचे समर्थन करण्यासाठी त्यांनी विष्णु पुराण आणि महाभारतातील उतारे उद्धृत केले.
समीक्षकांनी पुस्तकाची अभ्यासपूर्ण कठोरता आणि जटिल ऐत्याहसिक आणि तात्विक संकल्पना सुलभ करण्याच्या आंबेडकरांच्या क्षमतेबद्दल प्रशंसा केली.
एकंदरीत “शुद्र कोण होते?” हे एक विचारप्रवर्तक आणि सखोल संशोधन केलेले काम आहे जे प्राचीन भारतीय समाज आणि शूद्रांच्या उत्पत्तीचे सूक्ष्म आकलन देते.
दुर्दवाने जातिवाद आणि सामाजिक विषमता आजही भारतीय समाजावर परिणाम करत आहे
ज्यामुळे आंबेडकरांचे पुस्तक वेळेवर आणि प्रासंगिक वाचनीय झाले आहे.जातीवादाच्या ऐतिहासिक आणि सामाजिक संदर्भातील पुस्तकातील अंतर्दृष्टी समता आfण न्यायाला चालना देण्याच्या उद्देशाने धोरण आणि सामाजिक बदलाच्या प्रयत्नांची माहिती देऊ शकते.
“भारतीय राज्यघटनेच्या मुख्य शिल्पकाराचे विचार जाणून घेऊ इच्छिणाऱ्या कोणत्याही भारतीयाने हे पुस्तक वाचलेच पाहिजे”.
● पुस्तकाचे शीर्षक :- शूद्र पूर्वी कोण होते
● लेखक:- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
● प्रकाशक :- उत्कर्ष प्रकाशन
