“झिरो टू वन” हे पुस्तक स्टार्टअप्स आणि उद्योजकतेवर आधारित आहे. लेखक पीटर थिएल हा सिलिकॉन व्हॅलीमधील प्रसिद्ध उद्योजक आणि गुंतवणूकदार आहे. त्याने PayPal आणि Palantir Technologies सारख्या यशस्वी कंपन्यांची स्थापना केली आहे. या पुस्तकात तो नवकल्पना (Innovation) आणि व्यावसायिक धोरणांबद्दल सखोल विचार मांडतो.
थिएल सांगतो की, भविष्यात यशस्वी होण्यासाठी केवळ विद्यमान गोष्टींची नक्कल न करता काहीतरी नवे निर्माण करणे आवश्यक आहे. याला तो “झिरो टू वन” म्हणतो. म्हणजेच, काहीही नसलेल्या अवस्थेतून काहीतरी निर्माण करणे (0 ते 1) हेच खरी प्रगती आहे, तर विद्यमान गोष्टींची पुनरावृत्ती करणे (1 ते n) म्हणजे मर्यादित वाढ..
ह्या पुस्तकाची मुख्य संकल्पना:
1. नवकल्पना म्हणजे झिरो टू वन:
लेखक म्हणतो की, खऱ्या अर्थाने यशस्वी होण्यासाठी नवीन आणि अनोख्या कल्पनांची गरज आहे. जर तुम्ही फक्त विद्यमान व्यवसायाची नक्कल करत असाल, तर तुम्ही “1 ते n” पर्यंतची प्रगती करता. परंतु, जर तुम्ही काहीतरी पूर्णपणे नवीन निर्माण केले, तर तुम्ही “0 ते 1” अशी प्रगती करता.
2. स्पर्धेपासून दूर रहा:
थेइलच्या मते, स्पर्धा ही व्यवसायासाठी हानीकारक असते. जर एखादी कंपनी सतत इतरांशी स्पर्धा करत असेल, तर ती आपल्या उत्पादनावर आणि सेवांवर लक्ष केंद्रित करू शकत नाही. म्हणूनच तो मक्तेदारीकडे (Monopoly) झुकण्याचा सल्ला देतो. मक्तेदारी असलेल्या कंपन्या त्यांच्या उत्पादनावर आणि सेवेवर अधिक चांगले लक्ष देऊ शकतात.
3. मक्तेदारीचे महत्त्व:
लेखकाने Google चे उदाहरण दिले आहे. Google ही सर्च इंजिनमध्ये मक्तेदारी असलेली कंपनी आहे. त्यामुळे त्यांना त्यांच्या तंत्रज्ञानात सातत्याने सुधारणा करता येते आणि यशस्वी राहता येते. दुसरीकडे, रेस्टॉरंट्स सारख्या व्यवसायात मोठी स्पर्धा असल्याने तेथे नफा कमी असतो.
4. भविष्यातील योजना:
थेइल असे सांगतो की, यशस्वी कंपन्या भविष्यासाठी मोठ्या योजना आखतात. काही लोक भविष्य अनिश्चित असल्याचे मानतात आणि कोणतीही दीर्घकालीन योजना आखत नाहीत. परंतु, यशस्वी उद्योजक भविष्याचा वेध घेतात आणि त्यानुसार योजना तयार करतात.
5. साहसी उद्योजकतेचा मार्ग:
प्रत्येक व्यवसायाला सुरुवातीला धोके असतात. थेइल म्हणतो की, उद्योजकांनी धोके स्वीकारले पाहिजेत आणि त्यातून शिकले पाहिजे. स्टार्टअप्सना त्यांच्या उत्पादनावर पूर्ण विश्वास असणे आवश्यक आहे.
6. योग्य संघाची निवड:
कंपनीची यशस्वी वाटचाल संघावर अवलंबून असते. लेखक म्हणतो की, कर्मचारी हे केवळ नोकरदार नसावेत, तर कंपनीच्या ध्येयाशी जोडलेले असावे. त्यामुळेच PayPal मध्ये काम करणारे लोक एकमेकांशी घट्ट जोडलेले होते.
7. प्रकाशकाच्या कल्पनांचा स्वीकार:
थेइलच्या मते, नवीन कल्पना स्वीकारण्यासाठी समाज तयार असावा. स्टार्टअप्सना नवीन बाजारपेठ तयार करण्यासाठी प्रयत्नशील असावे लागते.
ह्या पुस्तकाचे महत्त्व:
“झिरो टू वन” हे पुस्तक नवीन स्टार्टअप्स सुरू करणाऱ्या उद्योजकांसाठी एक मार्गदर्शक आहे. हे पुस्तक नवकल्पना, व्यवसायातील धोरणे, स्पर्धेपासून दूर राहणे आणि मक्तेदारी निर्माण करण्याचे महत्त्व पटवून देते. लेखकाच्या अनुभवातून आलेले विचार आणि उदाहरणे वाचकांना प्रेरणा देतात.
हे पुस्तक केवळ व्यवसायिकांसाठी नाही तर कोणत्याही नव्या गोष्टीत रस असलेल्या व्यक्तीसाठी उपयुक्त आहे. यातील विचार कोणत्याही क्षेत्रात नवकल्पना करण्यास मदत करू शकतात.
“झिरो टू वन” च्या सकारात्मक बाजू:
1. नवीन दृष्टिकोन: व्यवसाय सुरू करण्यासाठी पारंपरिक विचारांपेक्षा वेगळ्या विचारसरणीची ओळख होते.
2. प्रेरणादायक: यशस्वी कंपन्यांची उदाहरणे आणि लेखकाचे स्वतःचे अनुभव वाचकांना प्रेरणा देतात.
3. सोप्या भाषेत मांडणी: जरी विषय क्लिष्ट असला तरी लेखकाने सोप्या भाषेत विचार मांडले आहेत.
“झिरो टू वन” च्या काही मर्यादा:
1. मक्तेदारीची भूमिका: सर्व व्यवसायांसाठी मक्तेदारी शक्य नाही. त्यामुळे काही ठिकाणी लेखकाचे विचार व्यवहार्य वाटत नाहीत.
2. सर्वांनाच लागू न होणारे नियम: स्टार्टअप्ससाठी दिलेले सल्ले सर्व उद्योगांसाठी लागू होतात असे नाहीं..
परंतु….
“झिरो टू वन” हे पुस्तक नव्या व्यवसायातील यशाच्या संधी कशा शोधाव्यात आणि त्यासाठी कोणती धोरणे अवलंबावी यावर आधारित आहे. नवकल्पना, मक्तेदारी, धोका पत्करणे आणि योग्य संघबांधणी या गोष्टींवर भर देणारे हे पुस्तक प्रत्येक उद्योजकाने वाचावे असे आहे. हे पुस्तक वाचून वाचक नवे विचार स्वीकारण्यास आणि वेगळ्या पद्धतीने काम करण्यास प्रेरित होतात.