शिवाजी सावंत यांनी लिहिलेलं एक प्रसिद्ध मराठी कादंबरी

Prof. Rajendra Bhausaheb Dhadge
Dept: Commerce
श्री पद्ममणि जैन कला व वाणिज्य महाविद्यालय पाबळ,
ता. शिरूर, जि.पुणे.

मृत्युंजय हि कादंबरी च्या वाचनास सुरुवात केल्यावर वाचक तल्लीन होतो व हातातून खाली ठेवावीशी वाटत नाही. वाचतान कल्पना शक्ती जागृत होते व थेट महाभारत काळातील घटनांची अनुभूती होते. हि कादंबरी पुन्हा पुन्हा वाचवी अशी आहे. या कादंबरीतून मैत्री कशी असावी हे कळते.
कादंबरीची वैशिष्ट्ये: या कादंबरीचे एक पाहताक्षणीच नजरेस येणारे खास वैशिष्ट्य म्हणजे ही इतर कादंबऱ्याप्रमाणे एकमुखी गोष्ट नाही आहे. तर महाभारतातील विविध पात्रांच्या मुखांतून पुस्तकाच्या प्रत्येक पानावर झरझर उतरणारा कर्णाचा जीवनपट आहे .
महामृत्युंजय कदंबरी: शिवाजी सावंत यांची एक अद्भुत कादंबरी
शिवाजी सावंत यांची ‘महामृत्युंजय कदंबरी’ ही एक अशी कादंबरी आहे जी वाचकांना जीवन, मरण आणि अध्यात्म या सारख्या खोल प्रश्नांवर विचार करण्यास प्रवृत्त करते. ही कादंबरी एकीकडे व्यक्तीगत संघर्षांचे अतिशय संवेदनशील चित्रण करते, तर दुसरीकडे भारतीय संस्कृती आणि धर्माच्या मूलभूत मूल्यांनाही प्रकाशित करते.

कथेचा सार:कथा एका अशा व्यक्तीच्या जीवनाभोवती फिरते जो जीवनाच्या विविध टप्प्यांवर अनेक आव्हानांचा सामना करतो. तो प्रेम, हानी, आजारपण आणि मृत्यू यासारख्या जीवनाच्या अटळ सत्यांना सामना करतो. या कादंबरीच्या माध्यमातून लेखक वाचकांना हे समजावून देण्याचा प्रयत्न करतो की जीवन हे एक प्रवास आहे आणि मृत्यू हा त्याचा शेवटचा टप्पा आहे.
ही कादंबरी का वाचावी:
• खोल दार्शनिक विचार: या कादंबरीत जीवन, मरण आणि आत्मा या विषयांवर खोल दार्शनिक विचार मांडले आहेत.
• भावुक आणि मार्मिक: कथा अनेक भावुक आणि मार्मिक क्षणांनी भरलेली आहे जी वाचकांना भावुक करते.
• भारतीय संस्कृती आणि धर्म: या कादंबरीत भारतीय संस्कृती आणि धर्माच्या मूलभूत मूल्यांनाही प्रकाशित केले आहे.
• सुंदर भाषा: लेखकाने ही कादंबरी अतिशय सुंदर आणि सोप्या भाषेत लिहिली आहे ज्यामुळे वाचक सहजासहजी ती समजू शकतात.
काही कमतरता:
• कधीकधी मंद गती: कथाची गती काही ठिकाणी मंद होऊन जाते.
• धार्मिक दृष्टिकोन: या कादंबरीत धार्मिक दृष्टिकोन थोडा अधिक प्रबल आहे जो सर्व वाचकांना आवडू शकत नाही.
निष्कर्ष:
‘महामृत्युंजय कदंबरी’ ही एक अशी कादंबरी आहे जी नक्कीच वाचावी. ही कादंबरी तुम्हाला जीवनाबद्दल अनेक नवीन दृष्टिकोन देईल आणि तुम्हाला खोलवर विचार करण्यास प्रवृत्त करेल.
अखेरीस, जर तुम्ही अशा कादंबरीची शोध घेत असाल जी तुम्हाला जीवनाबद्दल खोलवर विचार करण्यास प्रवृत्त करेल तर ‘महामृत्युंजय कदंबरी’ तुमच्यासाठी एक उत्तम पर्याय असू शकते.
महामृत्युंजय कदंबरी: शिवाजी सावंत यांची एक सखोल विश्लेषण
शिवाजी सावंत यांची ‘महामृत्युंजय कदंबरी’ ही मराठी साहित्यातील एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण कादंबरी आहे. ही कादंबरी केवळ एक कथा सांगत नाही, तर ती जीवन, मरण, अध्यात्म आणि मानवी अस्तित्वाच्या गहन प्रश्नांवर विचार करण्यासाठी वाचकांना प्रवृत्त करते. या कादंबरीचे सखोल विश्लेषण करून आपण त्याच्या विविध पैलूंचे अधिक चांगले मूल्यांकन करू शकतो.
कथानकाचा सारांश
महामृत्युंजय कदंबरीतील नायक, कर्ण, हा महाभारतातील एक प्रसिद्ध पात्र आहे. सावंत यांनी कर्णाच्या व्यक्तिरेखेला नवीन आयाम देत त्याच्या आयुष्यातील विविध घटनांचे सखोल विश्लेषण केले आहे. कर्णाच्या जन्मापासून ते मृत्यूपर्यंतच्या प्रवासातून लेखक त्याच्या संघर्षां, त्याच्या भावना आणि त्याच्या विचारांचा शोध घेतो. कर्णाच्या आयुष्यातील प्रत्येक घटना त्याच्या व्यक्तिरेखेच्या विकासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
कादंबरीची प्रमुख वैशिष्ट्ये
• कर्णाच्या व्यक्तिरेखेचे सखोल विश्लेषण: सावंत यांनी कर्णाच्या व्यक्तिरेखेला अतिशय बारकाईने उलगडून दाखवले आहे. कर्ण एका बाजूला दानवीर असूनही, दुसऱ्या बाजूला त्याला अनेक संघर्षांना सामोरे जावे लागते. लेखक त्याच्या या विरोधाभासांचे कारण शोधण्याचा प्रयत्न करतो.
• महाभारताच्या इतिहासाचे पुनर्मूल्यांकन: सावंत यांनी महाभारताच्या इतिहासाचे पुनर्मूल्यांकन करत कर्णाच्या पात्राकडे एक नवीन दृष्टिकोन मांडला आहे. त्यांनी कर्णाला एक खलनायक म्हणून नाही तर एक मानव म्हणून पाहिले आहे.
• दार्शनिक विचारांचे समावेश: कादंबरीत जीवन, मरण, कर्म, धर्म आणि अध्यात्म यासारख्या दार्शनिक विचारांचा समावेश आहे. लेखक या विचारांचा वापर कर्णाच्या आयुष्याच्या अर्थ आणि उद्देशांचे स्पष्टीकरण करण्यासाठी करतो.
• भाषाशैली: सावंत यांची भाषाशैली प्रवाहित आणि सुंदर आहे. त्यांनी संस्कृत श्लोक, उद्धरण आणि प्राचीन भारतीय साहित्यातील संदर्भांचा वापर करून कादंबरीला अधिक गहनता प्रदान केली आहे.
कादंबरीचे महत्त्व
• मराठी साहित्यातील योगदान: महामृत्युंजय ही मराठी साहित्यातील एक महत्त्वपूर्ण कादंबरी आहे. तिने मराठी कादंबरी लेखनाच्या क्षेत्रात एक नवीन दिशा निर्माण केली.
• इतिहास आणि साहित्य यांचे संयोजन: ही कादंबरी इतिहास आणि साहित्य या दोन्ही शाखांचे सुंदर संयोजन आहे. ती इतिहासाला एक नवीन दृष्टिकोन देते आणि वाचकांना इतिहासात अधिक रस घेण्यास प्रवृत्त करते.
• मानवी मूल्यांचे महत्त्व: ही कादंबरी मानवी मूल्यांचे महत्त्व अधोरेखित करते. कर्णाच्या आयुष्यातील संघर्षांमधून लेखक मानवी जीवन आणि त्याच्या विविध आयामांचे सखोल विश्लेषण करतो.
मृत्युंजय कादंबरीच्या काही मर्यादा
• धार्मिक दृष्टिकोनाचा प्रभाव: कादंबरीत कर्णाच्या व्यक्तिरेखेचे चित्रण करताना लेखकाला धार्मिक दृष्टिकोनाचा प्रभाव दिसून येतो. कर्णाला एक पीडित म्हणून दाखवण्याचा प्रयत्न करताना कदाचित काही ठिकाणी इतिहासातली सत्य घटनांना दुर्लक्षित केले गेले असावे.
• एकपक्षीय दृष्टिकोन: कर्णाच्या व्यक्तिरेखेवर भर देऊन इतर पात्रांना दुय्यम स्थान दिलेले दिसते. विशेषतः दुर्योधन आणि कृष्ण यांच्या भूमिकांचे चित्रण थोडे एकपक्षीय वाटते.
• कथाकथनाची गती: कादंबरीतील काही भागात कथाकथनची गती मंद वाटते. विशेषतः कर्णाच्या आत्मचिंतनाच्या प्रसंगात वाचक थोडे थकलेले वाटू शकतात.
• ऐतिहासिक सत्यता: महाभारत हा एक ऐतिहासिक घटनाक्रम असल्याने, त्याचे साहित्यिक रूप देण्यात काही ऐतिहासिक सत्यतांचे बळी द्यावे लागले असावेत. काही प्रसंग काल्पनिक वाटू शकतात.
• धार्मिक संदर्भ: कादंबरीत अनेक धार्मिक संदर्भ आणि श्लोक आहेत. हे सर्व वाचकांना समजणे कठीण असू शकते.
• कादंबरीची लांबी: कादंबरीची लांबी काही वाचकांसाठी थोडी जास्त वाटू शकते.
निष्कर्ष
महामृत्युंजय ही केवळ एक कादंबरी नाही, तर ती एक विचारप्रवर्तक ग्रंथ आहे. ही कादंबरी वाचकांना जीवन, मरण आणि मानवी अस्तित्वाबद्दल गहन विचार करण्यास प्रवृत्त करते. शिवाजी सावंत यांनी या कादंबरीद्वारे मराठी साहित्यात एक अमूल्य योगदान दिले आहे.